Fosfat fiyatlarının 2025 yılında yükselmesinin ardında birkaç temel neden yatmaktadır. Bu nedenler, küresel arz-talep dengesi, üretim maliyetleri ve jeopolitik faktörler gibi çeşitli dinamiklerden kaynaklanmaktadır:
Küresel Arz Kısıtlamaları: Çin’in fosfat gübre ihracatına getirdiği kısıtlamalar, küresel piyasalarda ciddi bir arz daralmasına yol açtı. Çin, dünyadaki en büyük fosfat üreticilerinden biri olduğundan, bu kısıtlamalar özellikle Hindistan gibi ithalata bağımlı ülkelerde fiyatları artırdı. Örneğin, Hindistan’a ithal edilen DAP (diamonyum fosfat) fiyatları ortalama 525 $/ton’dan 810 $/ton’a yükseldi.
Hammadde Fiyatlarındaki Artış: Fosfat üretiminde kullanılan hammaddeler, özellikle kaya fosfatı ve sülfür, fiyatlarında önemli artışlar yaşadı. Kaya fosfatı fiyatları %5-10, sülfür fiyatları ise neredeyse iki katına çıktı. Bu durum, üretim maliyetlerini artırarak fosfat gübre fiyatlarını yukarı çekti.
Artan Talep: 2025’te tarım sektöründe, özellikle Kharif sezonu gibi ekim dönemlerinde fosfat bazlı gübre talebi arttı. İyi geçen muson yağmurları, tarımsal üretimi destekleyerek gübre talebini artırdı. Bu talep artışı, fiyatlar üzerinde baskı yarattı.
Türkiye’deki Durum: Türkiye, fosfat ihtiyacının büyük bir kısmını Mardin-Mazıdağı gibi bölgelerdeki yataklardan karşılasa da, iç üretim talebi karşılamaya yetmiyor. Bu nedenle Fas, Tunus ve Cezayir gibi ülkelerden ithalat yapılıyor. İthalat bağımlılığı, küresel fiyat artışlarının Türkiye piyasasına doğrudan yansımasına neden oluyor.
Bu hafta başına 31.700 tl/ ton DAP fiyatı ile başlayan ETİ MADEN bugün yaptığı fiyat revizesiyle DAP fiyatını 33.900 Tl /ton fiyatına çıkarırken NP+zn gübre fiyatını 20.200 tl/ton fiyatından 21.400 tl/ton fiyatına çıkardı.
Piyasa Dinamikleri ve Spekülasyon: Fosfat piyasasında genel bir sıkışıklık yaşanıyor ve bazı bölgelerde alıcılar yüksek fiyatlara direnç gösterse de, arzın sınırlı olması fiyatların yukarı yönlü hareketini sürdürüyor. Ayrıca, Avustralya gibi bazı bölgelerde fosfat projelerinin ekonomik beklentileri, fiyatların %60-70 oranında artmasıyla iyileşiyor, bu da piyasadaki iyimserliği yansıtıyor.
Fosfat fiyatlarındaki yükseliş, Çin’in ihracat kısıtlamaları, hammadde maliyetlerindeki artış, tarımsal talepteki yükseliş ve Türkiye’nin ithalata bağımlılığı gibi faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklanıyor. Bu durum, özellikle tarım sektöründe maliyetleri artırarak çiftçiler üzerinde ekonomik baskı oluşturabilir. Fiyatların düşmesi için küresel arzın artması veya alternatif üretim yöntemlerinin geliştirilmesi gerektiği söylenebilir.
