2025/26 sezonuna girilirken, küresel ayçiçeği üretiminde önemli bir artış bekleniyor. Ancak Türkiye’de kuraklık ve maliyet baskıları üreticiyi zorlarken, dışa bağımlılık bir kez daha gündemde.
Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC) ve ABD Tarım Bakanlığı (USDA) verilerine göre, dünyada ayçiçeği üretimi %8-10 artışla 56-60 milyon ton bandına çıkabilir. Lider üretici Rusya’nın rekoltesi %8 artışla 18,3 milyon tona ulaşırken, Ukrayna’da savaş şartlarına rağmen %11 artışla 14,5 milyon ton üretim öngörülüyor. Avrupa Birliği (AB) %14’lük artışla 9,4 milyon tona, ABD ise %50’ye varan artışla yaklaşık 0,8 milyon tona yükselebilir.
Türkiye’de kuraklık yüzde 70 kayıp getirdi
Küresel tablo büyüme yönünde olsa da Türkiye’de durum tam tersi. Uzmanlar, kuraklığın etkisiyle rekoltede %70’e varan düşüş bekliyor. Edirne Ziraat Odası, dekarda verimin 60-70 kilogramlara kadar düştüğünü açıkladı. Türkiye’nin 2,5-3 milyon tonluk ihtiyacına karşılık, 2025/26 sezonunda ancak 1,5-1,6 milyon ton üretim yapılabileceği tahmin ediliyor.
Çiftçiler, artan mazot, gübre ve enerji fiyatlarıyla mücadele ederken, Trakya Birlik’in ton başına 15 bin TL avans ödemesi bile kaygıları tam olarak gidermedi. Tarım sektörü temsilcileri, sulama yatırımlarının hızlandırılması ve kuraklığa dayanıklı hibrit tohum geliştirme çalışmalarına daha fazla destek verilmesini talep ediyor.
Dünyada üretim artıyor, Türkiye ithalata mecbur
Rusya ve Ukrayna, dünya ayçiçeği ihracatının yaklaşık %73’ünü karşılamaya devam ediyor. Ancak savaş, lojistik kısıtlar ve yaptırımlar arzda dalgalanmalar yaratıyor. Küresel ayçiçeği yağı talebi %7 artışla 20,4 milyon tona yükselirken, Türkiye’nin dışa bağımlılığı %65-75 bandında seyrediyor.
Ticaret Bakanlığı’nın gümrük vergilerini düşürmesi ithalatı artırsa da, yerli üretimin zayıflaması sektörde endişeye neden oluyor. Ayçiçeği yağı fiyatlarının yeniden 80-90 TL bandını aşabileceği konuşuluyor.
Çözüm: Sulama, hibrit tohum ve destek
Sektör temsilcileri çözüm için; sulama altyapısının güçlendirilmesini, kuraklığa dayanıklı tohumların yaygınlaştırılmasını ve mazot, gübre gibi girdilerde çiftçiye daha fazla destek verilmesini istiyor. Ayrıca spekülatif fiyat hareketlerinin önlenmesi ve ithalat politikalarının yerli üreticiyi koruyacak şekilde düzenlenmesi gerektiği vurgulanıyor.
Kısacası, dünya üretim rekorları konuşurken, Türkiye’de kuraklık ve dışa bağımlılık gıda güvenliği riskini artırıyor. Uzmanlara göre, uzun vadeli tarım politikaları ve iklim değişikliğine uyum projeleri olmadan ayçiçeği üretiminde sürdürülebilirlik sağlamak zor.
Haberin dayandığı veriler IGC ve USDA’nın 2025/26 sezonu tahminlerini içermekte olup, iklim ve piyasa koşullarına bağlı olarak değişebilir.
