Son on yılda Türkiye tarım sektörünün büyüdüğünü sanıyoruz, ama aslında sadece TL cinsinden rakamlar büyümüş. Gerçek tabloya bakıldığında, Türk tarımı yatırım, sermaye birikimi ve finansal verimlilik açısından açıkça kan kaybediyor.
Yatırım büyüdü mü, TL mi büyüdü?
2013-2023 döneminde Türkiye’nin tarımsal brüt sabit sermaye oluşumu TL cinsinden 22 milyar TL’den 281 milyar TL’ye çıktı. Yani %1280’lik bir artış var. Aynı şekilde, tarımsal net sabit sermaye birikimi de TL bazında %876 arttı. Fakat bu tabloyu enflasyon ve kur etkisinden arındırdığımızda bambaşka bir gerçekle karşılaşıyoruz. Sabit fiyatlarla bakıldığında net sabit sermaye birikimi %24,85 azalmış durumda.
TL bazında büyüyen bu “kağıt üzerindeki tarım yatırımı”, aslında gerçekte küçülmüş. Bunun adı net: yoksullaşarak büyümek.
Küresel sıralamada düşüş sürüyor
Küresel brüt sabit sermaye oluşumu 2013-2023 arası cari dolar değeriyle %35,7 artarken, Türkiye’nin artışı sadece %2,63. Bu fark %33’lük küresel geri kalmışlık anlamına geliyor. Türkiye bu süreçte dünya sıralamasında 10’unculuktan 11’inciliğe düşüyor. Daha da vahimi, net sermaye birikiminde cari dolarla %30,7 artış gösteren dünyaya karşılık, Türkiye -%29,8’lik bir düşüş kaydediyor. Bu, %60’lık bir geri kalma anlamına geliyor.
Bir başka deyişle, dünya yatırım yaparken biz var olanı da eritmişiz.
Kredi çok ama yatırım yok: Peki nerede bu paralar?
Sektörde dikkat çeken bir diğer nokta, yatırım kredilerinin toplam kredi içindeki oranının %40’lardan %60’lara çıkması. Ancak bu kredilerin brüt sabit sermaye oluşumuna yansıması beklenilen düzeyde değil. Hatta yatırımlara etkisi %30’un altında kalmış.
Bu çelişki şu soruları haklı kılıyor:
Nerede bu krediler?
Nerede bu paralar?
Kim kullanıyor bu kredileri?
Kullanıyorsa neden üretim araçları olarak görünmüyor?
Kim bu hesabı yanlış yapıyor?
Girişteki soruya dönelim: Çiftçi neden borçlu?
Çiftçi gerçekten yatırım yaptı mı? Yoksa TL bazında büyüyen rakamlar üzerinden sadece borç mu yükledi? En kralından çiftlikler, en kralından makineler alındıysa, neden hala sermaye stoku küçülüyor?
Eyy çiftçiler…
Bizi kandırıyorsanız, söyleyin, biz kimseye demeyiz.
Ama bu işin sonunda hep birlikte şu gerçekle yüzleşiyoruz:
Kağıt üzerinde büyüyoruz, sermayede küçülüyoruz…
